Berichten

door Roger Klaassen

Afgelopen zaterdag overleed de Franse filosoof en Kuifje-kenner Michel Serres. Hij was onder Kuifje-volgers bekend van enkele boeken en artikelen over Hergé en Kuifje.

Serres studeerde af als filosoof. Zijn onderzoeksgebied: rationaliteit en vooruitgang in de wetenschap en de gevolgen daarvan. Speciale aandacht had de communicatie en de vrije toegang tot informatie. Maar af en toe nam hij gelukkig een Kuifje-album ter hand.

Hij schreef diverse artikelen over Kuifje, bouwde een vriendschap op met Hergé en werkte mee aan verschillende projecten voor radio en televisie. In 2000 werd een aantal van zijn artikelen over Hergé en Kuifje gebundeld in het boek ‘Hergé mon ami’. Oorspronkelijk met de ondertitel ‘Études et Portrait (Studies en Portret)’, maar deze verviel bij een heruitgave in 2016.

Serres kon onvermoeibaar vertellen over Kuifje – wel met zijn filosofische inslag, natuurlijk: ‘Volgens mij lijkt Kuifje op een gat in de pagina. Hij is niet-bestaand, een abstractie. Zijn hoofd is vaag, rond, als een fantoom. Een lezer steekt als het ware zijn hoofd door dit gat in de pagina en wordt zelf Kuifje en maakt deel uit van het verhaal dat Hergé vertelt. Precies zoals Haddock zich vereenzelvigt met zijn voorvader François de Haddocque wanneer hij met zijn hoofd door diens portret steekt.’

Al voor de oorlog las Serres de avonturen van Kuifje in tijdschriften (dat zou dan Coeurs Vaillants moeten zijn geweest): ‘De verhalen lieten zien hoe je je thuis kon voelen waar ook ter wereld: Zuid-Amerika, Egypte, het Middenoosten of in China. Het was zoals Jules Verne, maar dan makkelijker te begrijpen. De oorlog brak uit, en in Kuifje werd de vriendschap tussen de volkeren gevierd terwijl mensen elkaar doodden. Kuifje gaf me een wereld van vrede en vriendschap. Mijn generatie las Kuifje om zich af te sluiten en te beschermen tegen de boze buitenwereld.’

Ook bij het denken over zijn eigen dood viel Serres terug op Kuifje – met name op een scène uit ‘Het Gebroken Oor’ waar Kuifje kopje onder gaat in een rivier vol met pirañas. Serres: ‘Daar zie je hoe ik zal sterven. Op het ene plaatje zie je me nog, op het volgende plaatje zie je alleen nog wat rimpels in het water.’

door Roger Klaassen (met dank aan Samy Herskowicz)

Op 23 juni aanstaande is er bij Phoenix Auction in Brussel een veiling van strips, met natuurlijk ook een flinke hoeveelheid kavels rond Kuifje. Of het met de komende Brexit te maken heeft weet ik niet, maar de Kuifje-kavels hebben vrijwel allemaal betrekking op ‘De Zwarte Rotsen’.

Alles komt voorbij: beeldjes in lood of kunsthars, allerhande textiel als vloerkleden (of wandkleden), kussens, handdoeken en dekbedhoezen, puzzels, poppen, veel albums waarvan sommige gesigneerd, stickers, dia’s of toverlantaarnfilms, film-cells, tijdschriften en kranten als Le Petit Vingtième, Coeurs Vaillants, O Papagaio en L’Echo Illustré, kleurboeken, spellen…

Er zijn ook originelen te koop, maar helaas geen pagina’s uit het album: een tekening met de Jansens uit een pop-up album uit 1970 en enkele ‘bleus de coloriage’. Er zit ook een mooie tekening bij van Kuifje en Bobbie bij de ruine van de Zwarte Rotsen, maar gezien de geschatte waarde (2500-3000 euro) gaat het hierbij om studio-werk. Een mooie tekening van Bob de Moor van Kuifje en Bobbie die een Schots café binnenkomen wordt zelfs nog lager ingeschat (1000-1200 euro) – ik heb er niet veel verstand van maar dit komt mij over als een koopje. Ook leuk (en nog lager ingeschat) zijn tekeningen van diverse personages uit ‘De Zwarte Rotsen’, bestemd voor een spelletjesboek (zie de afbeelding hierboven – voor zo ver ik kan inschatten zijn alleen de ‘spiegelbeelden’ origineel, de afbeeldingen daarboven opgeplakte kopieën).

Er zijn ook enkele kavels te koop die buiten het thema ‘Zwarte Rotsen’ vallen, waaronder een originele tekening van diverse personages voor een campagne rond de Kuifje-zegels. Gesigneerd door Hergé, dus daar moet je wel wat extra zakgeld voor meenemen (schatting 32.000-35.000 euro). Verder nog een hele stapel kerstkaarten, diverse albums en kavels die alleen te omschrijven zijn als ‘overig’.

Waar & Wanneer?

• zondag 23 juni 2019
• vanaf 10 uur ’s ochtends (de Hergé-kavels vanaf 17.00 uur)
• Kasteleinsplein (Place du Châtelain) 33 in Brussel
• bekijk de catalogus (Hergé vanaf pagina 143) hier

door Roger Klaassen (met dank aan Samy Herskowicz)

Jawel, nog een beeld! Na een beeld van Hergé bij het Hergé Museum en een beeld van professor Paul Cantonneau in het Zwitserse Freiburg (of Fribourg), werd er afgelopen woensdag een buste van Hergé onthuld op het Theuxplein in Etterbeek, een deelgemeente van Brussel.

De buste werd in 1958 gemaakt door Nat Neujean, ook bekend van diverse beelden van Kuifje (vaak met Bobbie).

Het beeld staat dus op het Theuxplein in Brussel, in de buurt waar Hergé werd geboren en opgroeide. Een ander initiatief van de deelgemeente is om deze wijk om te dopen tot ‘Hergéwijk’, en alternatieve straatnaambordjes op te hangen. Het Theuxplein heet nu ook Hergéplein.

Ik vind het een aardig initiatief, maar het maakt Brussel niet eenvoudiger te doorgronden als buitenstaander: twee talen, 19 deelgemeenten, straten met twee verschillende namen… wie kan hier de weg nog vinden?

door Roger Klaassen (met dank aan Samy Herskowicz)

Een tijdje geleden schreven we al over de rechtzaak van Moulinsart tegen Pascal Somon (klik hier). Gisteren deed de rechtbank in Reims uitspraak.

In 2015 was Pascal Somon al eens veroordeeld wegens schending van het auteursrecht van de erven Hergé (Fanny Rodwell). Somon moest een forse boete betalen van 45.000 euro en kreeg een voorwaardelijke gevangenisstraf van 6 maanden opgelegd. Somon ging desondanks door met zijn op Hergé geïnspireerde tekeningen (volgens hemzelf hommages, volgens Moulinsart plagiaat). Vandaar dat Somon is deze nieuwe rechtzaak het risico liep de gavangenis in te moeten.

De uitspraak van de rechter gisteren was dat Somon opnieuw werd veroordeeld. Hij moet opnieuw een flinke schadevergoeding betalen (32.000 euro; uit de berichten die ik las is onduidelijk of hij zowel Moulinsart als Fanny Rodwell 32.000 euro moet betalen, of dat het totaalbedrag op 32.000 euro komt). De tekenaar hoeft niet per direct naar de gevangenis, maar zijn voorwaardelijke gevangenisstraf werd wel verzwaard: bij een nieuwe overtreding hangt hem nu een tien maanden gevangenisstraf boven het hoofd, met een proeftijd van twee jaar.

Kortom: er hoeft geen tekenaar de gevangenis in vanwege op Hergé geënte tekeningen, en dat lijkt ons een goede zaak.

De reactie van Pascal Somon, vertaald vanuit een artikel in Le Monde: ‘Deze keer stop ik, ik ben wel klaar met Kuifje. Ik walg van de hele zaak. Ik voel me net een schooljongen die een pak rammel met een liniaal heeft gehad.’ Maar het bloed kruipt waar het niet kan (en mag) gaan – zodra de figuur Kuifje in 2053 in het publieke domein (het auteursrecht vervalt namelijk 70 jaar na het overlijden van de auteur), is hij er klaar voor, zo vertelt Somon: ‘Dan ben ik 93 jaar en teken ik niet meer. Maar ik laat aan mijn dochter de bestanden na waarvan zij dan weer posters kan laten drukken.’

door Roger Klaassen (met dank aan Samy Herskowicz)

Raar maar waar, er werd gisteren nog een beeld onthuld: een beeld van professor Cantonneau. Professor Cantonneau is het eerste Zwitserse personage uit de verhalen van Kuifje. Hij maakte zijn debuut in ‘De Geheimzinnige Ster’, als expeditielid op zoek naar de in de Noordelijke IJszee neergekomen meteoriet. Later was hij een lid van de expeditie die de mummie van Rascar Capac naar Europa haalde, en viel hij ook ten prooi aan de vloek van de Inca.

In ‘De Geheimzinnige Ster’ wordt Paul Cantonneau heel kort voorgesteld, als een professor aan de Universiteit van Fribourg (Freiburg). In ‘De kristallen bollen’ blijkt hij naar de omgeving van Molensloot te zijn verhuisd. Zijn wetenschappelijke discipline is onduidelijk, kennelijk is hij van alle markten thuis.

Om deze eerste Zwitser in Kuifje te eren, werd gisteren een beeld onthuld in de Jardin Botanique (De Botanische Tuin) van de Universiteit van Freiburg. Het gaat om een uit cortenstaal (met de kenmerkende roestlaag) gesneden tekening van de professor.

Voor wie in de buurt is: komende zaterdag is in Fribourg een museumnacht, met onder andere aandacht voor Kuifje. Wie verkleed komt als een personage uit Kuifje mag gratis naar binnen – parapluutje, lange jas en hoedje en je mag als Professor Cantonneau naar binnen.

door Roger Klaassen (met dank aan Samy Herskowicz)

Het Musée Hergé in Louvain-la-Neuve bestaat dit jaar 10 jaar. Gisteren werd dat gevierd met de onthulling van een bronzen beeld van Hergé, gemaakt door de Brusselse beeldhouwer Tom Frantzen.

Het beeld laat Hergé zien in een ontspannen houding, zittend op een stapel albums, een tekenbord op schoot, een kat op zijn schouders en een kleine Kuifje naast zich. Over schoonheid valt bij dit soort portretbeelden altijd te twisten, maar in elk geval komt de gelijkenis met Hergé mij overtuigend over. Ik vind het in elk geval een heel sympathiek beeld.

Wie het beeld wil bekijken, hebben we een tip: komend weekend is het museum gratis toegankelijk, ook vanwege die tiende verjaardag.

En dan Tom Frantzen: geen onbekende voor de trouwe Hergé-liefhebber. Hij maakte ook het grappige beeld van Agent 15 (bekend van Quick en Flupke), dat je sinds 1994 al kunt zien op het Saincteletteplein in Brussel.

Op de website van Tom Frantzen kun je een interessante fotoreportage zien over het creatieproces van het Hergé-beeld. Echt de moeite waard! Klik hier.

door Roger Klaassen

112 jaar geleden werd in dit huis in de Brusselse deelgemeente een jongetje geboren, Georges Remi. Zijn werk is nog altijd springlevend.

door Steven Gielen

Zoals bij alle bijeenkomsten en activiteiten van het HG werden ook de leden die voor de ALV in 2018 naar Noordwijk waren gekomen, voor hun komst beloond met de kans om een unieke gadget te kunnen bemachtigen. Sinds enkele jaren geschiedt dit op basis van de kostprijs. Maar op veiling- en verkoopsites komen deze items wel eens voor een aanzienlijk hogere verzamelwaarde voorbij. Ook dit jaar kunt u weer uitkijken naar een toepasselijke gadget, die exclusief te verkrijgen zal zijn tijdens de ALV en ledendag in Beeld en Geluid te Hilversum, op 16 juni a.s.!

Vorig jaar werd de ALV van het Hergé Genootschap gehouden in de ESA Space Expo en de ledendag stond daarom in het teken van Kuifje en de ruimtevaart, meer specifiek het dubbelalbum met de maanavonturen. De kraampjes stonden prachtig tussen de expo opgesteld en Alex Scholten van de volkssterrenwacht in Bussloo hield een zeer interessante lezing over de wetenschappelijke onderbouwing van Hergé’s meesterwerk. U leest er meer over in het verslag van Jacques van Heemskerk op deze site.

Hoewel wij, Hergé Genoten, enkel kunnen dromen dat wij kunnen tippen aan de grondigheid van Hergé’s werk, wil ik u uitdagen uw gadget van vorig jaar er eens bij te nemen. En was u helaas verhinderd, dan nodig ik u uit onderstaande afbeeldingen te bestuderen. De gadget van 2018 bestond namelijk uit een (replica) van een map die HG-bestuurslid Peter van der Schouw tijdens zijn vakantie ontdekte. De zomer ervoor was hij namelijk op de Balkan geweest, waar grenzen uit verleden en heden nogal eens door elkaar lopen. Tijdens een van zijn wandelingen stuitte hij op een oude, verlaten installatie; een fabriek of een laboratorium. In de kantoren stonden nog oude archiefkasten en in een van de lades trof Peter de betreffende map aan.

Boven in het midden staat een nucleair logo, waarin we de aarde en de maan herkennen, met daaronder een stempel ‘Zekret’. Dat is voor een Nederlandstalige nog herkenbaar: ‘Secret’, ‘Geheim’. Maar laten we inzoomen op de onderkant van deze map.

Rechtsonder staat gedrukt ‘Tesznik, Syldavia Zentrum Dashtere Nuklear, Sbrodj’. We weten nu in ieder geval zeker dat Peter daadwerkelijk het nucleaire onderzoekscentrum Tesznik in Syldavië heeft opgespoord! Maar wat staat er eigenlijk, letterlijk? Links daarnaast staat gestempeld: ‘Putewan Dakoech’. Al helemaal een raadsel.

Eén van de items die Peter, en de leden, in hun map aantroffen is een kaart van het eerste landingsgebied op de maan.

Linksonder wederom het logo en de naam van het instituut, met weer dat ‘Dashtere’…
Duidelijk is te zien dat de geleerden – Baxter, Zonnebloem en Wolff zelf? – zich over deze kaart hebben gebogen. Hun koffiekoppen hebben sporen achtergelaten en ook is er op de kaart geschreven. De krater Hipparchus, waar de maanraket zal gaan landen, is aangegeven met een grote pijl en ook de krater waarnaar de maantank een uitstapje zal gaan maken (Ptolemeus) is al aangemerkt. Bij de pijl naar Hipparchus staat ‘plosh brakah!’ geschreven. Waarschijnlijk Syldavisch voor ‘landingsplek’ of ‘uitvalbasis’ of zoiets? Wie het weet, mag het zeggen.

Maar serieus, wie het weet mag zijn vertalingen, onderbouwd, insturen in een reactie hieronder!
Het zou mij niet verbazen dat onze Belgische leden een voorsprong hebben bij het vinden van een juiste vertaling. Op 8 oktober 2017 wist Jean-Jacques de Gheyndt, tijdens de lezing na zijn rondleiding voor HG-leden door Brussel, ons al te vertellen dat er veel overeenkomsten zijn tussen de Brusselse dialecten en het Syldavisch. Ik wens u veel succes en inspiratie.

door Roger Klaassen (met dank aan Samy Herskowicz)

Pascal Somon is een striptekenaar/illustrator uit Reims, die onder andere tekeningen maakt met daarin figuren uit Kuifje. De tekeningen worden als poster verkocht. Ik heb geen idee of het gaat om grote oplages en grote bedragen. Moulinsart ziet het als een activiteit die inbreuk maakt op het auteursrecht.

Moulinsart staat hier niet alleen in. In 2014 werd Pascal Somon namelijk veroordeeld wegens schending van auteursrecht. Hij werd veroordeeld tot het betalen van een forse boete van 45.000 euro en een voorwaardelijke gevangenisstraf van 6 maanden.

In zijn verdediging en na zijn veroordeling hield Somon vol dat het bij zijn tekeningen niet gaat om plagiaat of kopieën, maar om hommages or parodie, waarin hij de personages uit Kuifje in een nieuwe wereld plaatst. Gezien de veroordeling was de rechter het met deze uitleg niet eens: deze hanteerde destijds (kort samengevat) de definitie dat een parodie of pastiche een element van humor en kritiek moest hebben, en dat deze parodist slecht zo veel elementen uit het oorspronkelijke werk mag overnemen als nodig zijn om zijn punt te maken, om verwarring met het oorspronkelijke werk te voorkomen.

Niet alleen hield Somon zijn verdediging vol na zijn veroordeling in 2014, hij ging ook door met het maken van zijn Kuifje-tekeningen. Vorige week kwam de zaak weer voor de rechter. De eis ligt in de lijn van de vorige veroordeling: een boete van 50.000 euro, een schadevergoeding aan de erfgename (Fanny Rodwell) van 15.000 euro en de 6 maanden gevangenisstraf – ofwel de voorwaardelijke gevangenisstraf uit 2014 gerealiseerd.

De uitspraak zal eind mei worden gedaan.

Natuurlijk kennen we allemaal voorbeelden waar Moulinsart actie ondernam tegen auteurs, tekenaars, winkeliers of verenigingen, en waar de sympathie zeker lag bij de onderliggende partij. In dit geval lijkt het mij (pas op: persoonlijke mening) duidelijk dat een tekenaar een business model heeft gemaakt van het overtreden van auteursrecht, en dat Moulinsart dat niet kan laten passeren, zeker niet nadat deze tekenaar zijn praktijken heeft voortgezet na een duidelijke gerechtelijk uitspraak en veroordeling in 2014.

door Roger Klaassen (met dank aan Samy Herskowicz)

Voor wie een exotische vakantie wil combineren met liefde voor Kuifje hebben we een tip: op 27 mei is er een seminar over de Kuifje-omslagen in Brasilia. U bent dan te gast bij dr. Bruno Porto van de Universiteit van Brasilia.

Google Translate heeft me geholpen om de volgende informatie uit de Portugese tekst te halen.

In het kader van een doorlopende studie naar de grafische aspecten van strips, heeft Bruno Porto de omslagtekeningen van de Kuifje-albums bestudeerd. Hem en zijn collega Ricardo Cunha Lima is opgevallen dat Hergé het gezicht van de hoofdrolspeler vier keer niet afbeeldt op een omslagtekening: zou daar wat achter zitten? In een andere studie van Bruno Porto, in samenwerking met André Valente, die besproken wordt op het seminar, zal het gaan om de verschillen tussen de keurige getekende omslagen van de albums en de twee afwijkende covers (die van Sovjets en Alfakunst). Ik hoop dat die laatste studie wat oplevert, want de redenen dat die twee covers afwijken lijken mij heel simpel te verklaren…

Ik heb zelf een heel andere vraag over een Kuifje-cover, die ik al eens mocht stellen aan de archivaris van de Studios/Fondation Hergé – die had er toen geen antwoord op. Het gaat om de cover van ‘De Scepter van Ottokar’. In het album draagt Kuifje een overhemd met stropdas. Op de cover staat hij echter met zijn bekende blauwe trui en wit boordje – op oudere covers (ik heb een exemplaar uit de jaren 70) is de trui zelfs wit gelaten. Hoe kan het dat deze duidelijke vergissing nooit is hersteld door Hergé? Hij heeft wel albums om mindere redenen aangepast/gecorrigeerd. Maar goed, ik zal er mee moeten leven dat sommige vragen onbeantwoord blijven…

Leuk detail: volgens de biografische informatie blijkt Bruno Porto in Nederland te wonen. Wie weet kan hij zijn studies eens komen toelichten bij het Hergé Genootschap.

Meer info (in het Portugees): klik hier.